Op bezoek bij Studio Sesam

Het is een prachtige zonnige dag in november als ik aanbel bij Ingrid Tiggelovend - bezieler van Studio Sesam, een sociaal-culturele vzw die via verhalen bouwt aan meer inclusie, representatie en verbeeldingskracht. Ik sprak met haar over het belang van representatie in kinderboeken, ruimte maken voor nieuwe stemmen, en een verhaal over kwetsbaarheid. 

“We kijken telkens: wie krijgt nog geen stem, welke ervaringen zijn nog onzichtbaar?”

Hoe doet Studio Sesam aan literair organiseren?

Een van de luiken waarmee we dat doen, is het Sesam Festival: een gratis, rondreizend literair festival dat elk jaar neerstrijkt in een ander cultureel centrum in Antwerpen. De volgende editie is op 15 en 16 maart in Het Oude Badhuis in Antwerpen: twee dagen lang bouwen we een plek waar kinderen, ouders, voorlezers en literaire makers elkaar ontmoeten. We werken met een voortraject in de buurt, zodat scholen en gezinnen die nog drempels ervaren rond lezen al van tevoren worden meegenomen. Tijdens het festival zelf vind je auteurs op het podium, zijn er workshops, een luisterhoek, en speciale sessies voor peuters, kinderen en jonge tieners. Maar het festival is maar één manier waarop we literaire werking vormgeven.

We organiseren ook boekvoorstellingen — altijd met een eigen, herkenbare draai — en voorleessessies in samenwerking met partners. Veel organisaties weten ons intussen te vinden als ze op zoek zijn naar diverse auteurs of inclusieve verhalen; zo belanden we regelmatig op zomerscholen, buurtwerkingen of evenementen rond meertaligheid en representatie. We werken ook mee aan ‘Elk verhaal begint’, een traject van Literatuur Vlaanderen waarin we nieuwe auteurs coachen, samen met De Letterie en Trill. Het is een manier om kersverse makers te begeleiden en hen in de kinderboekenwereld te introduceren.

En tussendoor blijft het dagelijkse werk doorgaan: manuscripten begeleiden, nieuwe stemmen zoeken, auteurs stimuleren, zelf boeken schrijven. Zeker ongehoorde verhalen willen we een kans geven zoals het verhaal Zijn er beren in Kosovo? van de eerste Kosovaarse schrijver in Vlaanderen, Blerta Kamberi. Dat soort trajecten herinnert me eraan waarom we doen wat we doen: omdat sommige stemmen alleen gehoord worden als iemand actief de deur voor hen opentrekt, zoals ook onze boeken over praatangst of selectief mutisme.

Hoe is Studio Sesam ontstaan?

We zijn gestart met Verbal Vision vz w als communicatiebureau voor de non-profit. Ik kwam uit het welzijnswerk en had jarenlang campagnes gedaan rond gezondheid en armoede, en ik zag hoe moeizaam veel organisaties naar de “moeilijk te bereiken” doelgroepen communiceerden. Dus startte ik een bureau dat hen daarbij kon helpen.

Toen werd ik zelf moeder en las elke dag voor aan mijn kind. Het viel me op hoe stereotiep, wit en heteronormatief veel kinderboeken waren. Dat werd nog duidelijker toen ik een interview las met Rachida Lamrabet over het gebrek aan representatie in de literatuur. Ik dacht: als dat al in de volwassenenliteratuur zo is, hoe zit het dan met kinderboeken?

Omdat ik het sociaal-culturele veld goed kende, heb ik een projectaanvraag ingediend — en zo is Studio Sesam eigenlijk begonnen: als een onderzoeksproject naar representatie in kinderboeken. Dit onderzoek bevestigde een leemte: de nood aan herkenbare en representatieve kinderboeken én auteurs.

Daarna zijn we in gesprek gegaan met de boekenwereld. Al snel beseften we dat we nieuwe stemmen nodig hadden. Dus lanceerden we een brede oproep. Meer dan 100 mensen reageerden op deze oproep en we selecteerden 16 nieuwe talenten. Met deze groep zijn we van start gegaan. We wisten nog niet waar we zouden uitkomen, maar we gingen het samen uitzoeken. Toen hun eerste superdiverse prentenboeken klaar waren, wilden we dat vieren. Dat kon in De Roma: in de voormiddag organiseerden we workshops in Borgerhout, in de namiddag had Marijke Umans met Roodvonk een voorstelling gebouwd rond de nieuwe boeken. Dat was 10 jaar geleden. We hebben het festival niet elk jaar georganiseerd — de eerste jaren vooral naar aanleiding van de afronding van een creatietraject — maar sinds 2022 zijn we het opnieuw structureel gaan doen. 

Waar ben je het meest trots op, als je terugkijkt naar de voorbije 10 jaar?

Ik ben er vooral trots op dat we kleur hebben gebracht in de kinderboekensector. Dat we, met die eerste groep van zestien auteurs en illustratoren, echt iets in beweging hebben gezet. In het begin kregen we vaak te horen dat representatie niet nodig was — “alle boeken zijn universeel” — maar wij wisten dat dat niet klopte. In een superdiverse samenleving moet iedereen zichzelf in verhalen kunnen herkennen.

Maar het meest trots ben ik op alle nieuwe schrijvers en illustratoren die we gelanceerd hebben. Veel hebben een prachtige carrière uitgebouwd in de literaire wereld over onze grenzen. En eerlijk: dat is ook de reden dat ik zelf niet graag in de spotlight sta. Ik zie mezelf vooral als iemand die anderen een duwtje geeft, die ruimte maakt voor nieuwe stemmen.

“In een superdiverse samenleving moet iedereen zichzelf in verhalen kunnen herkennen.”

Wat brengt de toekomst voor Studio Sesam?

De komende tijd wordt spannend. We zijn in gesprek met een grote uitgeverij wat een grote boost zou kunnen betekenen. Niet om onze eigen werking over te nemen, maar om die te versterken: onze boeken beter zichtbaar krijgen in de reguliere boekhandels, ook in Nederland, en onze impact vergroten. Ik hoop dat die samenwerking ons de ruimte geeft om meer freelancers in te schakelen en zelf wat ontlast te worden. Dat zou betekenen dat we nog meer energie kunnen steken in wat écht belangrijk is: nieuwe stemmen kansen geven.

Want dat blijft onze kern: lacunes zoeken in het aanbod en verhalen naar boven halen die nog ontbreken. Dat kan gaan van een boekje over een Albanees-Kosovaarse familie tot een verhaal dat kinderen helpt begrijpen wat er in Gaza gebeurt. We kijken telkens: wie krijgt nog geen stem, welke ervaringen zijn nog onzichtbaar?

Zelf ben ik daarnaast bezig met iets dat me heel nauw aan het hart ligt: ondersteuning voor kinderen met selectief mutisme of extreme praatangst, een angststoornis. Tien jaar geleden bestond daar nauwelijks iets rond, zelfs geen therapieën. Intussen heb ik er twee handboeken over geschreven en een peuterboek. Momenteel werk ik aan een methodiek binnen leesbevordering, specifiek voor kinderen die wel taalvaardig zijn maar weinig uiten. Ik hoop daar de komende jaren echt mee verder te kunnen.

Hoe speelt literatuur een rol in jouw leven buiten de organisatie?

Ik ben opgegroeid tussen de boeken. Mijn ouders werkten allebei in de Standaard Boekhandel, enkele familieleden ook. Tijdens de vakanties deed ik er vakantiewerk. Als kind zat ik altijd met mijn neus tussen de boeken. Mijn ouders brachten  steevast nieuwe boeken mee die netjes gekaft werden. Ik moest ze voorzichtig lezen, want daarna gingen ze terug naar de winkel

Maar de voorbije tien jaar… ja, door de drukte van het werk is dat allemaal veel minder geworden. Ik ben al blij als ik elke dag de krant kan lezen en het nieuws kan volgen. Tijd voor literatuur ontbreekt volledig. Dat wringt dikwijls, want lezen is mijn eerste liefde. Thuis heb ik stapels boeken liggen die ik wil lezen, maar er nauwelijks nog toe kom om ze te lezen.

“Het Sesam Festival is een plek waar kinderen, ouders en auteurs elkaar in een diverse buurt ontmoeten.”

Heb je dan toch een recente literaire ontdekking?

Vorige zomer kreeg ik een mooi manuscript toegestuurd van Je kan de boom in! van Lize van Ginkel. Lize is een bijzondere vrouw—therapeut, equicoach, directeur van Stichting Kind te Paard—en iemand die veel therapeutische ervaring heeft met jongeren. Ze werkte jarenlang in instellingen, maar vond nergens een verhaal waarin die jongeren zichzelf konden herkennen. Dus heeft ze er zelf een geschreven: een boek over vier jongeren, elk met hun eigen kwetsbaarheid—dwang, tics, een vluchtverhaal, praatangst—en over hoe ze elkaar vinden. En ja, die boom die ze proberen te redden, en het paard Perla dat hen helpt, dat is helemaal Lize die gelooft in de kracht van kinderen en jongeren.

Opmerkelijk is dat ze het hele verhaal van 80 pagina's schreef op haar gsm terwijl haar pasgeboren baby’tje op haar schoot lag te slapen, tikte ze woord voor woord dat verhaal uit. Lize is ook daadkrachtig. Na uitgave van haar boek besloot ze dat het niet voldoende was dat haar verhaal gelezen kon worden, maar het boek moest ook bij die jongeren waarover ze schreef, komen. Met haar stichting wierf ze fondsen bij elkaar en kreeg ze meer dan tweeduizend exemplaren gratis verspreid in Nederland en Vlaanderen. Naar leefgroepen, instellingen, gezinshuizen. Ze is met stapels boeken door het hele land gereden, tot bij jongeren die zelden een boek krijgen dat over hén gaat. Studio Sesam heeft die actie met veel plezier mee ondersteund. 

Meer over Studio Sesam vind je terug op de website.